Jemielnica, swą wyjątkowość zawdzięcza Cystersom, których w latach 80. XIII w. sprowadził książę Bolko I opolski. Wówczas klasztor był filią opactwa w Rudach, później był wielokrotnie trawiony pożarami i podupadał w czasach wojen. Okazały kościół, który zachował  cechy gotyku,  dowodzi znaczenia jakie opactwo uzyskało po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej (1618 -1648).  Od połowy XVII wieku opaci jemielniccy posługiwali się insygniami biskupimi tj. mitrą, pastorałem i pierścieniem. Opat Johannes Nucius (1556 -1620) zasłynął jako znakomity kompozytor i teoretyk muzyki chóralnej wielogłosowej przełomu epok renesansu i baroku.  W 1638 w klasztorze przebywała część świty króla Władysława IV. W 1648 gościł w nim królewicz polsko – szwedzki Karol Ferdynand Waza, który był biskupem wrocławskim i księciem opolsko-raciborskim i nyskim. W budynku obok kościoła Wszystkich Świętych mnisi prowadzili szkolę elementarną, a od XVIII wieku w sąsiedztwie kościoła klasztornego gimnazjum. Od 1675 r. przy klasztorze funkcjonowało bractwo św. Józefa, które skupiało ludzi modlących się o dobrą śmierć. Jemielnica w XVIII wieku była znanym ośrodkiem pielgrzymkowym. Przybywali tu pątnicy z różnych odległych miejsc ówczesnej Polski i Czech.  Cystersi byli w Jemielnicy aż do 24 listopada 1810r., kiedy to nastąpiła kasata klasztoru. Jego ostatnim opatem był Eugeniusza Staniczka.  

Budynek kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (XIII/XIV w. i XVIII w.) jest orientowany i ma kształt trójnawowej bazyliki. Zbudowany został w stylu gotyckim z łamanego kamienia wapiennego i cegły, a następnie otynkowany. Po wielkim pożarze w 1733r, kościół został odbudowany i obecnie nosi znamiona dwóch stylów gotyckiego i barokowego. W barokowym wystroju kościoła zwracają uwagę bogato zdobione ołtarze, których jest 15. Największy z nich jest umiejscowiony w prezbiterium ołtarza głównego pochodzący z 1734 roku. Jego twórcą był Michael Kössler z Niemodlina. W zabudowaniach kompleksu cysterskiego możemy podziwiać: klasztor (dom konwentu obecnie plebania) i prałatura (dom opata obecnie kancelaria parafialna). W klasztorze znajdowały się cele mnichów, izba dla gości, refektarz, kapitularz, skryptorium, biblioteka i pomieszczenia gospodarcze. Opat zajmował budynek prałatury do którego przylegała okrągła baszta, w której umieszczono karcer dla krnąbrnych mnichów. Wewnątrz klasztorów znajdował się plac zwany „wiridarium”, którego centrum zajmowała XVI wieczna studnia.  

W najstarszej części  wsi zachował się średniowieczny układ budynków mieszkalnych ustawionych szczytami do drogi o zwartej zabudowie okalającej centralnie położony podłużny plac (ul. Wiejska). Plac mógł początkowo pełnić rolę zagrody dla owiec a później targowiska. Za zagrodami ciągnęły się wąskie i długie pola uprawne o układzie łanowym. Obecnie zabudowa ulicy Wiejskiej, ma zwarty kształt, leżących blisko siebie budynków. Znakomicie zachowana jest zabudowa zagrodowa, gdzie jeden z budynków łączył z reguły pomieszczenia mieszkalne z gospodarczymi, natomiast drugi był budynkiem wyłącznie mieszkalnym. Wiązało się to z tzw. „wycugiem”, który polegał na zapewnieniu rodzicom lub poprzednim właścicielom gospodarstwa mieszkania z zabezpieczoną starością.  

Pierwszy kościół (obecnie pw. Wszystkich Świętych), był prawdopodobnie drewniany, pw. św. Jakuba i powstał w II połowie XII lub na początku XIII wieku, niedługo po przybyciu do Jemielnicy pierwszych kolonistów frankońskich. Przyjmuje się, że kościół murowany w stylu gotyckim powstał w XIV wieku. Kościół częściowo jest budowlą wczesnogotycką, orientowaną, murowaną z kamienia łamanego i otynkowaną. Korpus prezbiterium pochodzi zapewne z XIV wieku, natomiast korpus nawy z II połowy XVII wieku. Na ścianach prezbiterium znajduje się cenna gotycka polichromia z lat 1450 – 1475. Kościół na zewnątrz został opięty szkarpami. Bryła kościoła wzniesiona została z miejscowego kamienia. Nakryta jest dachem siodłowym, którego pierwotne pokrycie stanowił popularny na Śląsku łupek a obecnie blacha. Na szczycie stromego dachu siodłowego znajduje się wieżyczka z sygnaturką z 1740 r.